Maria Zugarramurdikoa eta sorginduak izan ziren emakumeak

Mamu bat dabil Europan barrena. Sorginkeriaren mamua. Jaunaren 1609ko urtean, Pierre De Lancre inkisidoreak, d’Amou eta Urtubiako jaunek eskatuta, sorgin epaiketa eta erreketa oldeari hasiera eman zion Lapurdiko kostaldean.

Albako dukearen eskuetan eroritako Nafarroako Erresuma konkistatu berrian, herritar oldarrek ez zieten agintari berriei men egiten. Norbaitek, herritar horiek makurtzeko zigor bat ezartzea onuragarria litzakeela pentsatu zuen. Eta izua, Nafarroako bazter guztietan hedatu zen: Bargotako apaiza ere epaitegietara eraman zuten, bere kaparekin sorginkeriak egin zezakeelakoan; Vianako Endregoto itsuari nekromantzia egotzi zioten...

Zugarramurdiko herrian, Del Valle inkisidoreak sorginkeriaren delirioa nafar emakumeen hantustea zapuzteko baliatu zuen, euren gorputzak sutara eramanez.